De tendens dat kinderen steeds minder buiten spelen, en meer achter schermen te vinden zijn, zet nog steeds door. Dit blijkt uit het Trendrapport jeugd, natuur en gezondheid, onlangs uitgebracht door IVN.
In dit rapport zet omgevingspsycholoog en hoogleraar natuurbeleving Agnes van den Berg de onderzoeksgegevens over kinderen, buitenspelen en natuur op een rijtje. In 2012 deed zij dit ook al. Het nieuwe rapport is een update daarvan.
In 2012 bleek al dat kinderen steeds minder buiten komen en dat ze steeds ongezonder worden. Nu, in 2019, zet deze negatieve tendens zich helaas voort.
Negatieve tendens
In 2012 speelde nog één op de vijf kinderen elke dag buiten, nu is dat minder dan één op de zeven kinderen. Ook krijgen ze minder beweging. Voor basisschoolleerlingen zijn helaas geen gegevens bekend, wel bekend is dat van de jongeren tussen de 12 en 18 nog geen derde genoeg beweging krijgt, in 2012 was dat ruim een derde.
De schermtijd lijkt ook verder te groeien. Voor de hele jonge kinderen (0-6 jaar) zijn hier alleen concrete cijfers over bekend. Zij zitten nu per dag 106 minuten achter een beeldscherm, zeven jaar geleden was dat nog 90 minuten.
Nog steeds hebben veel kinderen last van psychosomatische klachten, die mogelijk te maken hebben met te weinig buiten (in daglicht) komen en te weinig bewegen, zoals slaapproblemen. Iets minder dan de helft van de basisschoolleerlingen heeft last van dit soort klachten, bij middelbare scholieren is dit de helft. Gelukkig is dit niet verder gestegen de afgelopen jaren.
Positieve effecten van natuur
Het goede nieuws van het rapport is dat er de laatste jaren veel onderzoek is gedaan naar het effect van buitenspelen en natuur op kinderen. En dat er veel positieve effecten zijn.
Bijvoorbeeld:
- Kinderen bewegen meer in een groene en/of natuurlijke omgeving.
- Een groene omgeving helpt bij kinderen van laagopgeleide ouders tot minder overgewicht.
- Kinderen spelen leuker, creatiever in een groene omgeving.
- Kinderen zijn aardiger voor elkaar in een groene omgeving.
- Lessen in een groene omgeving verbeteren de concentratie en de aandacht bij de les.
- Door lessen in een groene omgeving zijn kinderen meer betrokken bij de les en bij elkaar.
- Leren in een groene spelen leuker in een groene omgeving
- Veel in het groen spelen verbetert de concentratie en de leerprestaties.
- Bij lessen en activiteiten in een groene omgeving vertonen kinderen minder probleemgedrag.
- Er zijn aanwijzingen dat buitenspelen ook goed is voor het immuunsysteem.
- Meer betrokkenheid.
In de natuur zijn lijkt tot meer betrokkenheid te leiden: kinderen worden vaker lid van een natuurbeschermingsorganisatie of zijn meer bereid zich in te zetten voor natuur en milieu (hoewel ik dit bewijs een beetje mager vond; ik denk dat er meestal meer nodig is om in actie te komen, zie hierover o.a. een eerder blog Een goede band met de natuur is natuurlijk wel een mooie basis.).
Ongeveer tegelijkertijd kwam ik op Linkedin dit oude, maar nog steeds relevante filmpje van de Amerikaanse journalist en autor Richard Louv tegen. Louv is auteur van o.a. het boek ‘het laatste kind in het bos’).
Louv betoogt dat kinderen, doordat zij door de vele schermen nu bijna alleen maar twee zintuigen gebruiken (horen en zien) en daardoor ‘minder levend’ zijn. Welke ouder wil dat zijn kind minder levend is, welke leerkracht wil dat? Een retorische vraag natuurlijk.
Het meest geraakt werd ik door de opmerking van Louv dat het bijna altijd zo is, dat de onruststoker van de klas zich buiten ontpopt als leider.
Dat is ook mijn ervaring. Soms word ik gewaarschuwd voor kinderen (meestal jongens 😕 ) met moeilijk gedrag. Maar buiten verdampt dat als sneeuw voor de zon, en zijn het bijna altijd de meest betrokken kinderen. “Wat doen we onze kinderen aan?’, vraag Louv zich daarom af.
Kortom, kinderen moeten veel meer naar buiten. Hoe kunnen we het tij keren? Volgens het IVN, de opdrachtgever van het eerder genoemde trendrapport is de oplossing ‘verrassend simpel én leuk: kinderen urenlang vrij laten spelen in de natuur’.
Simpel maar niet makkelijk
Volgens mij is het inderdaad simpel, maar niet makkelijk. Want voor veel ouders is het lastig, gezien een drukke agenda of het gebrek aan groene gebieden in de buurt. Het komt er gewoon niet van. Het zit bij veel ouders niet ‘in het systeem’ en het veranderen van gewoontes is superlastig (lees daarover bijvoorbeeld hier meer)..
Ook voor scholen is het niet zo makkelijk om meer uren met de kinderen buiten door te brengen. Er is vaak weinig geschikt groen rondom de school, de leerkrachten lopen al op hun tenen en kunnen er weinig ‘extra’s bij hebben, er is te weinig ouderhulp om kinderen naar de natuur te brengen en te weinig geld voor de begeleiding van ‘extra’ activiteiten.
Er is nog een lange weg te gaan, om duidelijk te maken dat die buitenactiviteiten niet ‘extra’ zijn, maar super-essentieel voor de ontwikkeling van kinderen.
Dat het niet makkelijk is, betekent natuurlijk niet dat we dan maar de moed moeten laten zakken. Ik word bijvoorbeeld blij van dit artikel in de Engelse krant The Gardian. Uit dit artikel blijkt dat één uur buitenles per week al het welzijn én het gedrag van kinderen verbetert.
Voor dit onderzoek van het University College London zijn 450 basisschoolkinderen, verspreid over het hele Verenigd Koninkrijk ondervraagd.
Ruim 80 procent van de kinderen gaven een hogere score aan hun relatie met hun leerkracht dan voor de buitenlessen. Ook vond bijna 80 procent van de kinderen zei de relaties tussen de kinderen onderling beter. Een zelfde hoeveelheid kinderen zei dat de buitenlessen hen helpt met het schoolwerk.
Mooie resultaten! Het moet toch haalbaar zijn om in Nederland op alle scholen (basisscholen én voortgezet onderwijs) leerlingen één uurtje buitenles per week te geven? Dit kost relatief weinig en heeft grote effecten. Het is geenszins ‘een leuk extraatje’, maar gewoon een must!
Ik probeer mijn steentje bij te dragen, bijvoorbeeld door op mijn Volkstuincomplex educatieactiviteiten te organiseren, zoals deze week een buitenles voor kleuters over dieren in de winter. En hoewel sommige ouders klaagden over de kou (‘niet de beste ochtend om zoiets te organiseren’) hebben bijna alle kleuters met volle teugen genoten van de zonnige, frisse ochtend en gingen met rode wangen weer naar school.
En ik ben mogelijkheden aan het onderzoeken om via de Stichting Ecokids, waarvoor ik in Amsterdam al onderschoolse en naschoolse activiteiten uitvoer, ook in Haarlem buitenactiviteiten aan te bieden, liefst zonder extra kosten voor de scholen.
Soms voelt dat een beetje als vechten tegen de bierkaai. Allerlei bezwaren, zoals boven genoemd, staan dan als beren op de weg. Terwijl tegelijkertijd bijna iedereen het er mee eens is dat kinderen vaker naar buiten moeten.
Wat we nodig hebben, is dat mensen ondanks alle bezwaren volhouden. Ik probeer zo iemand te zijn. Ben jij ook zo iemand? Neem dan contact met me op, wie weet kunnen we elkaar ondersteunen.
INTERESSANT?
Schrijf je dan hier in. Dan krijg je (maximaal één keer per 2 weken) mijn blog/vlog als eerste rechtstreeks in je mailbox. Wel zo makkelijk!
En deel vooral dit bericht via je eigen Social Media. Dat kan gemakkelijk met de deelknoppen hieronder!
MEER LEZEN:
Van den Berg, A.E. (2019). Trendrapport jeugd, natuur en gezondheid. Amsterdam: IVN. Te downloaden (onder vermelding van je mail-adres) op de website van het IVN
Artikel in The Telegraph over het effect van één uur buitenles per week.
Blog: Natuur, bijzaak of hoofdzaak?
Blog: ‘We zijn geen eiland’ over educatieactiviteiten op ons volkstuincomplex
Blog: Kinderen en bomen: een natuurlijke combinatie
Blog: Kennen + kunnen + willen ≠ doen
Blog: Waarom het veranderen van gewoontes zo moeilijk is
Aanbod: Natuurclubs en workshops en gastlessen
Kwalisite