Wild met ‘neefjes en nichtjes’-bingo

Bij mijn lessen probeer ik altijd aan te sluiten op de belevingswereld van kinderen, soms met meer succes , en soms met minder. Bij minder succes pas ik de les weer aan, en kijk ik hoe het de volgende keer gaat. En ik vind het sowieso leuk om nieuwe dingen uit te proberen en een beetje te experimenteren wat werkt.

Twee weken geleden stond de les (voor groepen 5/6, 7 en 8 van speciaal basisonderwijs) in het teken van de ‘wilde neefjes en nichtjes’ van ons eten. We gingen rondom school op zoek naar wilde verwanten van ons groenten en fruit.

Bijvoorbeeld het Amerikaans krentenboompje (verre familie van de appel…, sommigen durfden de heerlijke bessen te proeven), raapzaad (familie van broccoli en mosterd, waarvan we de bloemetjes proefden), hazelnoot (eigenlijk niet veranderd). Trouwens, naar aanleiding van het plaatje van Duo Penotti (waar hazelnoot in zit) beweerden kinderen van groep 8 op hoge toon dat deze pasta ‘racistisch’ is omdat het twee kleuren bevat. Volgens mij is de tweekleurenpasta nog steeds te koop.

Toen we na een kwartier terug op het schoolplein waren en stilstonden bij een robinia (ook wel acacia of schijn-acacia genoemd) gaf ik de kinderen de opdracht om naar oude peultjes te zoeken. Ik raapte één van de peulen van de grond en liet die zien. Slechts enkele kinderen hadden hier nog zin in. De meesten legden ook niet zo snel ‘link’ naar de peultjes en erwten, en misschien kenden ze die ook niet.

Dat de grassoort muizengerst familie is van de gerst, waar je bier van maakt, ging er trouwens wel ‘in als koek’,

Daarna vonden we een paar tarweplanten. Kennelijk waren wat zaden uit het vogelvoer van afgelopen winter ontkiemd. De korrels waren nog niet rijp, en ik wilde de inhoud, ‘net pannenkoekenbeslag’, laten proeven zoals ik vroeger als kind deed. Toen één van de jongens de associatie maakte met het uitknijpen van puisten, was de lust tot proeven was snel verdwenen.

Dezelfde soort les heb ik afgelopen week ook voor groep 8 van een basisschool gegeven. Ik had het schoolse aankruisformulier omgevormd tot bingokaart, met als prijzen een zak Nutella-koekjes en mueslirepen. Ik had die (samen met twee blikjes bier voor beide meesters) uitgekozen op het feit dat de oorspronkelijke producten (hazelnoot, tarwe en gerst) op de verpakking staan afgebeeld.

Mijn idee van de prijzen om een echte Bingo na te doen, én de kinderen een beetje te stimuleren op op te letten en goed te kijken.

Nou dit was het geval!. Ze hingen aan mijn lippen (en stonden zowat met de hele groep 8 op mijn tenen) om maar niets te missen én daarmee de kans op die lekkere koekjes te verspelen. Na zo’n twintig minuten had driekwart van de leerlingen tegelijk bingo, zodat ik besloot om de prijzen voor de hele klas te bestemmen.

Ik was bang dat het na de ‘prijsuitreiking’ gedaan zou zijn met de (extrinsieke) motivatie voor de koekjes. Maar ze waren erna onverminderd fanatiek, en zagen zelfs nog meer verbanden dan ik (bijv. riet en suikerriet).

Dat was ook eigenlijk ‘stiekem’ de opzet van mijn les, dat als je goed kijkt, je ineens ziet wat voor ‘planten’, en welke onderdelen wij eten. En dat als je dat systeem eenmaal doorhebt, je steeds meer ziet. Dat die planten er al miljoenen jaren zijn, voordat de mens er mee is gaan ‘knutselen’.

Over zo’n soort leerproces las ik onlangs een interessant artikel in De Correspondent . Uit onderzoek blijkt dat kinderen een grote denkkracht ontwikkelen als ze ergens een grote emotie bij voelen. Dat ze daardoor ontdekken hoe de wereld werkt. Dit wordt ‘transcedent denken’ genoemd.

Ik weet natuurlijk niet of dit aan de gang was tijdens mijn les, maar het leek er in elk geval op en het was mooi om te zien.

In het artikel wordt de neurowetenschapper Mary Helen Immordino-Yang geïnterviewd, die pleit voor een radicaal anders denken in het onderwijs. ‘Nu leren kinderen dat er één goed antwoord is, dat iemand anders dat antwoord weet en dat je die ander tevreden moet stellen door dat antwoord te geven.’

Volgens Immordino-Yang komt dit voort uit een ‘zeer gebrekkig model van wat leren is en waar school voor is. ‘Ook de onderwijspsychologie en -wetenschappen gaan over een heel, héél klein deel van het leerproces. Ze richten zich op het kunnen leren, onthouden, herinneren en toepassen van informatie die iemand anders heeft samengesteld”.

‘Het probleem is dat we de resultaten zien als het eindpunt van onderwijs. Maar die resultaten zijn niet het eindpunt, maar het middel. School draait niet om leren. School draait om jezelf ontwikkelen als denker. Als mens. Als intellectueel. Als burger. Leren is het middel om dat te doen. Scholen richten zich op een zeer instrumentele manier op de ontwikkeling van vaardigheden, en dat is gewoon niet wat ons laat leren en wat leren werkelijk is.‘

*_{Kinderen van mijn naschoolse natuurclub maken modderbanen in het zand, en overleggen over welke dammen doorgebroken moeten worden.}*

Het mooie is dat ieder kind transcendent kan denken. Ieder kind doet het, zo bleek uit haar onderzoek. Alleen het ene kind doet het veel meer dan het andere. Deze manier van denken is te trainen, blijkt ook uit het onderzoek. En, wat ik ook heel hoopgevend vind, is dat deze vaardigheid afgeleid kan worden uit iemands IQ, sociaaleconomische status, of het opleidingsniveau van zijn of haar ouders.

De wetenschapper stelt dat ‘overduidelijk is dat de vaardigheid om betekenis te geven aan complexe problemen ontzettend bevredigend is voor mensen. Dat is wat ons doet groeien. Dat is, blijkt uit onze data, hoe mensen zich ontwikkelen.’ Ze denkt zelfs dat een deel van het probleem met de geestelijke gezondheid van jongeren een ‘direct gevolg is van het soort, concrete, gepolariseerde denken dat we trainen.’

Dat transcedent denk is volgens mij niet alleen heel voldoening gevend, ik denk dat dit is ook een vaardigheid is die onze maatschappij hard nodig heeft. Mensen die complexe problemen doorzien en hier fundamentele oplossingen voor bedenken, in plaats van hier en daar wat knippen en plekken. Ja, dit soort denken draagt volgens mij ook bij aan Samenlevenskunst, een mens- en aardewaardige manier samenleving en economie.