Eten is de perfecte basis voor educatie

Ons dagelijks eten is een uitgelezen aanknopingspunt voor educatie over duurzaamheid. Daar kwam ik achter tijdens een superleuke opdracht waar ik op dit moment aan werk.

Voor Natuur- en Milieueducatie Haarlem ben ik een speelse activiteit voor (groot)ouders en kinderen aan het ontwikkelen, waarin ons eten centraal staat.

NME Haarlem beschikt namelijk al jaren over een (sub)tropische kas waar allerlei voedingsgewassen staan. Tot voor kort werd de kas slechts gebruikt als decor voor workshops, lezingen en bijeenkomsten, maar werd er weinig aandacht geschonken aan de tropische gewassen zelf.

NME wilde meer met die gewassen doen. Iets dat ouders, grootouders en hun kinderen uitlokt om zelf op zoek te gaan in de kas en zo een koppeling te maken met wat ze dagelijks eten en drinken.

Daarvoor ben ik een soort boodschappen- en receptenlijstjes aan het maken. Ik heb er nu zes gemaakt, het worden er acht. In die acht lijstjes komen 28 producten uit de tropen of subtropen aan bod. Van banaan tot papaja, van zoete aardappel tot aloe vera.

Maar dat niet alleen. Want het gaat bij NME Haarlem om duurzaam denken en doen.

Dus daarom heb ik per ingrediënt, ook de niet-tropische, het effect voor de wereld uitgezocht. En daar bedoel ik mee: effect op klimaatverandering, biodiversiteit, landgebruik, watergebruik, dierenwelzijn en mensenrechten.

Alles op één hoop

Ja, daar zeg ik nog al wat. Het is een hele uitdaging om dat in één getal om score uit te drukken, en dat heb ik toch gedaan. Hoewel je natuurlijk allerlei verschillende dingen op één hoop gooit: hoe kan je de arbeidsomstandigheden afwegen tegen klimaatverandering?

Ik wist dat het ingewikkeld ging worden, maar dat vind ik juist leuk. Dus ik ben op zoek gegaan naar gegevens die mij over die dingen inzicht gaven. Ik heb veel informatie gehaald uit rapporten van CE Delft, een adviesbureau dat is gespecialiseerd in levenscyclusanalyse van producten.

Voor heel veel dingen is nauwelijks informatie te vinden, dus dan komt het neer om inschatten, informatie op waarde schatten, gelijksoortige producten met elkaar vergelijken en daar dan een lijn uit halen (de tot nu toe gebruikte bronnen vind je hier.)

Uiteindelijk vond ik het een super-interessante en leuke zoektocht, die me ook weer heel veel nieuwe inzichten heeft opgeleverd over het effect van ons eten op de wereld.

En wat ik ook leuk vond, is het bedenken van alternatieve ingrediënten voor producten met een hoge impact. Ik heb voor deze opdracht ook uren in de keuken gestaan, en daarmee een oude hobby (koken en bakken) weer nieuw leven ingeblazen.

Enkele opvallende conclusies:

Avocado is behoorlijk belastend voor de wereld, er is veel water en grond voor nodig. De ‘score’ van avocado is ongeveer net zo hoog als die van kip en varkensvlees. Alleen rundergehakt en biefstuk van vleeskoeien scoort hoger. Het is daarom best jammer dat avocado veel in vegan-recepten wordt gebruikt, want qua duurzaamheid schiet je er weinig mee op.

Kokos heeft ook een grote impact op de wereld: de opbrengst is laag, er worden mangrovebossen voor gekapt en met de rechten van de arbeiders en boeren is het zeer slecht gesteld. Die gezondheidshype rond kokos (als die al terecht is, het Voedingscentrum twijfelt hieraan) is voor de wereld geen aanwinst.

Tropisch fruit als bananen, meloenen, kiwi’s, granaatappels, mango en ananas komen meestal met de boot en zijn daardoor behoorlijk duurzaam.

Je kan beter oesterzwammen eten dan champignons. Voor de champignonteelt wordt veen uit natuurgebieden gebruikt. En door het afgraven komt er ook nog eens extra CO₂ vrij.

Melk is niet zo ‘erg’ als ik dacht. Als ik mijn eetpatroon nog duurzamer wil maken, kan ik beter afkicken van kaas (roomboter is al gelukt en ik ben al 35 jaar vegetariër).

Ik vind eten een leuk onderwerp, omdat het iedereen raakt en iedereen vindt er wel wat van. En daardoor is eten ook een ideaal onderwerp voor educatie en communicatie over duurzaamheid.

En, niet onbelangrijk, eten zorgt voor een groot deel (minstens een derde) van je effect op de wereld. Met kleine dagelijkse aanpassingen kan je daar al wat aan doen.